Вкусот зближува: Македонци и Бугари се зближуваат со иста софра

Кога ќе седнеме на трпеза со соседите од источната страна на Осоговијата, веднаш забележуваме колку вкусовите ни се блиски, а притоа не мораме да се навраќаме на османлискиот кулинарски пласт што го дели целиот Балкан. Нашите и бугарските јадења имаат свои „домашни“ корени — во планинските манастирски кујни, селските фурни и градските пазари каде што доминираат житото, гравот,  сирењето и пиперката.

Салатата како мерка за пријателство

Шопската салата се смета за национален симбол во Бугарија, но и кај нас ретко има мени без свежи домати, краставици, печена пиперка и рендано овчо сирење. Разликата е суптилна: во Софија ќе ја залеат со благ оцет, а ние почесто со лимонов сок и покрупни парчиња сирење. Во двата случаи, салатата служи како брз „анализатор“ на квалитетот на локалното сирење.

Печена пиперка — „круна“ на есенските софри

Ако кај нас есенската миризба е ајварот, во Бугарија истото е лутеницата. И двете се подготвуваат со печени црвени пиперки, но македонскиот ајвар е помазен и доминира пиперката, додека лутеницата содржи домати, моркови и понекогаш модар домат, па е погруба по текстура. Двата намаза се варосуваат со масло и се затвораат во тегли како да се „фотографирана“ есен за долгата зима.

Гравот обединет во две рецепти

Нашето тавче-гравче во земјена тава е без конкуренција, но бугарската монашка традиција ја носи боб чорбата — чиста супа од бел грав зачинета со сушена пиперка и нане. И двете јадења се постни, се готват бавно и се мерат по тоа колку „гравчето се смекнало“. Очигледната разлика е што ние го запекуваме гравот за карамелизиран капак, а кај источниот сосед супата останува потечна, често сервирана со леб од ржан квасец.

Лиснати пити без империјални траги

Зелникот е нашата гордост — тенки кори рачно тегнати и спирално свиткани со полнеж од млад кромид, блитва или праз. Во Бугарија, неговата „роднина“ е баницата (особено видот со спанаќ или младо сирење), но таа се прелива со јајца и кисело млеко за полнабавен вкус. Во двете земји, овие пити се задолжителни на поголеми семејни собири и најчесто се печат во округли тепсии за лесно делење на триаголници.

Бело сирење во глинен ќуп

Бугарското „сирене по шопски“ има постари браќа во нашето „сирење во фурна“ и „сирење на жар“. Сите варијанти го слават белото зрело сирење, кое се топи во сопствена сурутка, обложено со домат или јајце. Разликата често се сведува на зачини: оригано и лук кај нас, свеж магдонос и лута пиперка во Софија.

Велигденски плетеници

За Велигден, и двете трпези мирисаат на слатки, плетени лебови: кај нас козинјак, кај нив козунак. Во тестото обете додаваат јајца, млеко, шеќер и кора од лимон, но Бугарите речиси секогаш мешаат суштински рум-натопени суви грозја, додека ние додаваме сусам или крупен шеќер горе-долу по вкус на баба. Традицијата налага да се плете во три или шест прамени — симбол на заедништвото на семејството.

Од традиција до модерна гастро-турa

Weekend-турите „од тавче до боб“ веќе стануваат хит: тргнуваме од Делчево на тавче-гравче, преминуваме во Благоевград на шопска и лутеница, а завршуваме со заедничка работилница за зелник и баница. Локалните туристички организации веќе подготвуваат заедничка апликација до ЕУ за географска заштита на ајварот и лутеницата како крос-гранично нематеријално наследство. Трпезата, изгледа, уште еднаш ќе биде дипломатијата што најлесно ни обединува со соседите.