Никица Корубин: Албанофобијата е длабоко врежана во македонскиот наратив

Во последно време, на Балканот сè почесто слушаме политички изјави што го обновуваат стариот наратив за „опасноста“ од исламот и за „исламизацијата“ на просторот. Една таква изјава, која дојде од Милорад Додик, претседателот на Република Српска, гласи:
„Со доаѓањето на Отоманите на Балканот сме ја изгубиле својата држава и речиси 500 години сме биле под Отоманската империја која правела сè за да ги исламизира Србите, и значаен дел од нив е исламизиран и сега тие се викаат Бошњаци.“

Овој текст го напиша Никица Корубин, поранешен пратеник и аналитичар, на својот Фејсбук профил, давајќи критички осврт на ваквите изјави и нивното влијание врз јавната свест и меѓуетничките односи.

Корубин истакнува дека ваквата изјава не е само политичка реторика — тоа е и обид да се реобликува историскиот наратив. Додик, со својата изјава, всушност отвора врата кон подлабоки и постари митови кои долго време го обликуваат односот на Балканот кон исламот, не само во Србија, туку и во Македонија и пошироко. Прашањето кое логично се поставува е: ако го примениме овој наратив на Македонија, кој би бил „де-исламизиран“, односно асимилиран кај нас?

Историски гледано, џамиите во Македонија, како Јени Џамија или одамна исчезнатата Имарет Џамија, претставуваат наследство од Отоманската империја. Но јавните реакции, кога се работи за вакви споменици, најчесто доаѓаат од албанската заедница. Во македонската јавна свест, исламот не се врзува со Турците или Бошњаците, туку речиси исклучиво со Албанците — што создава една специфична албанофобија, засилена од религиски мотиви. Албанците во Македонија се не само Албанци, туку и муслимани, што ги става во двоен „грев“ во очите на доминантниот наратив.

Корубин потсетува дека, ако се вратиме на Крстоносните војни, кои во 11., 12. и 13. век ја опустошија Византија, можеби би требало да ја преиспитаме претставата за „христијанска надмоќ“ на Балканот. За разлика од крстоносците, исламските империјални сили често ја сочувувале и пренесувале античката култура, книжевност и наука. Зошто тогаш токму исламот е прогласен за најголема закана?

Изјавата на Додик, според Корубин, можеби е гласот на пошироката „правоверна“, православна, клеро-националистичка елита на Балканот, која создава конфузна мешавина од идеологии — од српскиот свет, преку православното братство со Македонците, до европскиот анти-исламски фронт олицетворен во Орбанова Унгарија. Ова е наратив кој, со своите историски недоследности и фалсификати, го искривува културниот и историскиот континуитет на Балканот.

Најопасниот аспект на овој наратив е неговата политичка функција: да се претстават Албанците како закана која треба да се „реши“ — било преку асимилација, маргинализација или дискредитација. Ова не е само напад врз една заедница, туку и обид за прекројување на идентитетите во регионот, со потенцијално длабоки последици по европските интеграции и демократскиот развој.

На крајот, прашањето кое останува, според Корубин, е: дали ваквите изјави ќе нè натераат да се запрашаме што навистина знаеме за сопствената историја и идентитет? И дали одбраната на тој идентитет — каков и да е тој — ќе биде „чиста“ или „контаминирана“ од истите тие мрачни, националистички и ксенофобични агенди што нè држат заглавени во минатото?